Ο βετεράνος πολιτικός Τάκης Χατζηδημητρίου, άμα ο καιρός είναι καλός και η ατμόσφαιρα καθαρή, βλέπει αυτές τις μέρες απέναντί του τα βουνά της Τουρκίας και έχει την αίσθηση πως αν απλώσει το χέρι του θα τα αγγίξει. Και διερωτάται: «Δεν τα έβλεπαν αυτά οι ηγέτες μας όταν μας περιέπλεκαν στις περιπέτειες με την Τουρκία;»… Κι αυτή η κουβέντα έγινε η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί. Μιλήσαμε για τη διαφθορά και γιατί αυτή αγγίζει την υπόθεση της λύσης, και ποιες είναι οι εξελίξεις τις οποίες αναμένει, άμεσα μάλιστα, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης. Ο κ. Χατζηδημητρίου επιμένει πως η λύση δεν έρχεται με διακηρύξεις αλλά με πράξεις, και είναι αυτό που λείπει στο Κυπριακό.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναμένει εξελίξεις στο Κυπριακό ακόμα και αυτόν τον μήνα, όπως λέει. Ποιες μπορεί να είναι αυτές οι εξελίξεις; Και ποιες θα έπρεπε να είναι, μετά το παρατεταμένο αδιέξοδο που χρονολογείται από το 2017 και το Κραν Μοντανά;
Η ερώτηση απαιτεί μάγο για να δώσει απάντηση. Εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι η λύση δεν είναι κάτι που μπορεί να έρθει με διακηρύξεις, με δηλώσεις, με προσκλήσεις οποιωνδήποτε τρίτων. Δεν είναι κάτι που θα εμφανιστεί ως αποκάλυψη και ξαφνικά. Η υπόθεση της λύσης είναι και θέμα οικοδόμησής της. Μια λύση οικοδομείται με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και πράξεις και είναι αυτό που λείπει στο Κυπριακό. Και οι κύριες πράξεις που θα μπορούσαν να υπάρξουν είναι μέσα στο εσωτερικό της Κύπρου. Έναντι του λαού της Κύπρου, στο σύνολό του. Αυτό είναι ένα βασικό στοιχείο, γιατί κάποτε θα πρέπει να κατανοήσουμε πως η τύχη Ε/Κ και Τ/Κ είναι κοινή. Έχουμε δοκιμάσει τον εθνικισμό και οι δύο κοινότητες. Εορτάσαμε παρουσίες στρατευμάτων και οι δύο κοινότητες. Έχουμε πικρή πείρα τι σημαίνει παρουσία στρατευμάτων των μητερών πατρίδων. Δεν βοήθησε και δεν συνέβαλε στην ευτυχία του λαού μας, Ε/Κ και Τ/Κ.
Το άλλο που μάθαμε είναι ότι ο πόλεμος δεν επιλύει το πρόβλημα. Και ότι η πάροδος του χρόνου μόνον οδυνηρές συνέπειες μπορεί να έχει. Εκείνο που χρειάζεται είναι να εργαστούμε για την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Να κάνουμε βήματα συνεργασίας, μικρά βήματα γιατί δεν επιλύεται άμεσα το Κυπριακό. Μπορούμε, όμως, να κάνουμε επιμέρους κινήσεις, ώστε να διατηρείται μια επαφή Ε/Κ και Τ/Κ και να μην υπάρχει αδιέξοδο σε όλα τα σημεία και όλες τις εκδηλώσεις της ζωής μας.
Δικοινοτικότητα και πολιτική ισότητα
Υπάρχουν, δηλαδή, τομείς που θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν για να δώσουν κατευθύνσεις και, συνακόλουθα, και αποτέλεσμα. Για παράδειγμα;
Μπαίνω στον πειρασμό να πω το παράδειγμα της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά. Δεν ήταν εύκολος ο δρόμος της. Όμως, βρήκαμε έναν τρόπο επικοινωνίας Ε/Κ και Τ/Κ και δημιουργήσαμε κοινά συμφέροντα. Προβλήματα υπήρξαν πολλές φορές, αλλά δεν αφήσαμε ποτέ να δημιουργηθούν αδιέξοδα. Αφήναμε πάντα έναν δρόμο ανοιχτό. Πρέπει να ξέρουμε ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκες. Και είναι και είμαστε, Ε/Κ και Τ/Κ, πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και είναι και είμαστε πολίτες της ΕΕ. Κι αυτή τη στιγμή είμαστε το επίσημο κράτος. Το σημαίνει επίσημο κράτος; Σημαίνει Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Αυτές που διασφαλίζουν τη δικοινοτικότητα και την πολιτική ισότητα. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνούμε. Περάσαμε τόσες πολλές ταλαιπωρίες, αλλά το μόνο που παρέμεινε ζωντανό να διαφυλάσσει την ύπαρξή μας είναι οι Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου, τις οποίες εμείς υπογράψαμε. Και πρέπει να έχουμε και την αίσθηση τι σημαίνουν. Κι όταν συζητούνται θέματα πολιτικής ισότητας να μην δημιουργούμε την εντύπωση πως είναι θέματα μειοψηφίας και πλειοψηφίας, όπως αφήνεται να εννοηθεί πολλές φορές, μέσα από επίσημες θέσεις και γενικές δηλώσεις για επιθυμία για λύση. Εδώ είναι συγκεκριμένα πράγματα που πρέπει να εκδηλωθούν για να παρουσιαστούν αυτές οι βασικές έννοιες των προϋποθέσεων για λύση του Κυπριακού.
Διαφθορά και λύση
Η Αθήνα το είπε, εμμέσως πλην σαφώς, ότι ετοιμάζεται σχέδιο για το Κυπριακό. Από τον τρόπο που αντέδρασε, η Λευκωσία έδειξε να ανησυχεί…
Το ήτημα είναι ότι για να πάρεις πρωτοβουλίες χρειάζεται ρεαλισμός. Χρειάζεται να τολμήσεις, να αντιμετωπίσεις καταστάσεις. Να πρωτοπορήσεις. Δυστυχώς, παραδοσιακά, οι ηγεσίες μας αποφεύγουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους έναντι του κυπριακού ζητήματος. ντίθετα, μόλις έρθει το θέμα των ευθυνών, παραιτούνται, σηκώνονται, φεύγουν, φτάνουν σε αδιέξοδα και ύστερα λένε «θέλουμε λύση του Κυπριακού… και να συνεχίσουμε από εκεί που σταματήσαμε». Γιατί τότε σταματήσαμε; Αλλά περνά και κάτι άλλο από το μυαλό μου. Κάνουμε έναν αγώνα για δικαιοσύνη. Για να εμπνεύσεις εμπιστοσύνη, πρέπει να εκφράζεις και την έννοια της δικαιοσύνης και να έχεις και ένα ηθικό υπόβαθρο. Μέσα στον κυκεώνα της διαφθοράς στον οποίο έχουμε βυθιστεί -με πιο ακραία περίπτωση αυτή του φυσικού αερίου- πώς μπορούμε εμείς να μιλούμε και να θέλουμε συμπαράσταση άλλων; Όταν αυτή τη στιγμή ο παγκόσμιος Τύπος ασχολείται με τη διαφθορά στην Κύπρο, της ε/κ ηγεσίας... Αυτό το πράγμα είναι δραματικό, και για την Κύπρο ως οντότητα και για τον κυπριακό λαό ως σύνολο, αλλά αγγίζει και το θέμα της λύσης. Χρειάζεται τούτος ο τόπος μίαν αναγέννηση. Μια κάθαρση πραγματική. Και να αρχίσουμε από την αρχή, με ανάληψη ευθυνών.
Δεν έχουμε αίσθηση της πραγματικότητας
Ο νυν Πρόεδρος εξελέγη με σημαία του την ευρωπαϊκή εμπλοκή στο Κυπριακό, με απεσταλμένο μάλιστα. Κόντρα σε όσα τού υποδείκνυαν οι πάντες, της ΕΕ περιλαμβανομένης, ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει. Δεν οφείλει να δώσει εξηγήσεις;
Αυτό ακριβώς τι δείχνει; Ότι δεν έχουμε αίσθηση της πραγματικότητας. Η ΕΕ μπορεί να μας συμπαρασταθεί, στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών. Και λέμε πως θέλουμε το πρόβλημά μας να είναι στα πλαίσια του ΟΗΕ. Και είμαστε σε συνεχή σύγκρουση μαζί του. Με τους εκπροσώπους του Γενικού Γραμματέα, δεχόμαστε παρατηρήσεις μέσα στις εκθέσεις του Γ.Γ. για παραβιάσεις των Συμφωνιών και των Συνθηκών, κι εμείς τον κατηγορούμε μετά ως διατηρούντα ίσες αποστάσεις. Εάν πραγματικά θέλουμε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη, πρέπει πρώτα να ικανοποιήσουμε τον διεθνή οργανισμό. Και να συνεννοηθούμε μαζί του. Και να συμπορευτούμε. Και να διορθώσουμε και τα δικά μας λάθη, τα οποία κάποτε πρέπει να παραδεχθούμε. Σε ό,τι αφορά την ΕΕ. Η ΕΕ σε αυτά τα πλαίσια στάθηκε κοντά μας, συμμετείχε στις συνομιλίες, καθόρισε την πορεία της συμβατότητας με το κοινοτικό κεκτημένο, παρουσιάστηκε στο Κραν Μοντανά με όλες της τις δυνάμεις, κι εμείς την παραμελήσαμε. Και κάτι άλλο ακόμη. Η ΕΕ, από μόνη της, δεν μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες. Γιατί δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική. Η εξωτερική πολιτική είναι υπόθεση των κρατών. Η κάθε χώρα έχει και τα δικά της, ειδικά συμφέροντα. Και χρειάζονται ομοφωνίες στο Συμβούλιο, για να συσταθεί μία κοινή πολιτική. Και ακόμα κάτι, που μας το είπε η Τουρκία κατ’ επανάληψη: Ότι Κύπρος και Ελλάδα είναι μέλη της ΕΕ. Εκείνη δεν είναι. Άρα δεν υπάρχει ισότιμη συμμετοχή στην ΕΕ, άρα δεν μπορούμε να παίζουμε ποδόσφαιρο με δικό σας διαιτητή, μας λέει περίπου. Θα πρέπει να εννοούμε και να κατανοούμε και τις πραγματικότητες. Η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει, η ΕΕ θα είναι μια δύναμη, αν μπορέσουμε να λύσουμε το Κυπριακό, στην αντιμετώπιση περαιτέρω προβλημάτων. Αλλά η ίδια να προχωρήσει με απεσταλμένο για να λύσει το Κυπριακό είναι εκτός πραγματικότητας κι εκτός λογικής. Και διερωτώμαι, ειλικρινά, γιατί να ειπωθεί κάτι τέτοιο, ιδιαίτερα από άνθρωπο ο οποίος διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών και γνωρίζει τα δεδομένα της ΕΕ.
Μα έτσι κι αλλιώς η ΕΕ ήταν και είναι παρούσα…
Ήταν παρούσα και μπορεί να είναι και πάλι. Αλλά να αναλάβει πρωτοβουλίες είναι εκτός πραγματικότητας. Άρα, με το να μιλάμε για πράγματα τα οποία είναι εκτός πραγματικότητας τοποθετούμε και τη λύση εκτός πραγματικότητας.
Επειδή η όλη δράση και συμπεριφορά σας επιβεβαιώνει τις καλές σχέσεις με τους συμπατριώτες μας Τ/Κ, τι ακούτε από αυτούς; Είναι το ίδιο απογοητευμένοι με εμάς; Ή, καλύτερα, είναι το ίδιο απογοητευμένοι με όσους στην ε/κ πλευρά θέλουν κι επιδιώκουν λύση και επανένωση;
Υπάρχει ένα σημείο στο οποίο υπάρχει μεγάλη επικοινωνία: Η κυπριοσύνη. Αισθάνονται Κύπριοι κι εκείνοι. Είναι και οι εθνικιστές που αισθάνονται περισσότερο Τούρκοι παρά Τ/Κ, αλλά οι άνθρωποι του δρόμου, οι φίλοι, αυτοί με τους οποίους συνομιλούμε, έχουν μέσα τους την κυπριακότητα. Και τούτο είναι ένα πολύ βασικό στοιχείο, ανεξάρτητα αν συμφωνώ ή όχι πολιτικά μαζί τους. Αυτό είναι ένα κοινό σημείο στο οποίο μπορούμε να επενδύσουμε. Διάβαζα έναν Τ/Κ που έγραψε βιβλίο και κάνει αναφορά από τη Νεολιθική Εποχή ώς τον Πράξανδρο, ώς την Αφροδίτη, ώς τους Φράγκους… Μα με ανθρώπους με τους οποίους έχουμε αυτή την κοινή ιστορία και κοινή παράδοση και κοινή κουλτούρα δεν μπορούμε να βρούμε σημεία επικοινωνίας; Υπάρχουν βέβαια και αυτοί με τους οποίους μπορεί να συμφωνείς λιγότερο ή περισσότερο, αλλά υπάρχει υπόβαθρο για συνεννόηση. Για δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης. Εμείς ξέρουμε τον πόνο τον δικό μας. Λογαριάσαμε και τους πόνους τους δικούς τους; Τους ανθρώπους τους που έχασαν κάτω από αυτές τις ανώμαλες συνθήκες; Λογαριάσαμε και τις δικές μας ευθύνες; Θα πρέπει να προσεγγίσουμε το εσωτερικό θέμα με μεγαλύτερη σοβαρότητα, υπευθυνότητα και φαντασία και δίνοντας σημασία στην έννοια των κοινών πολιτιστικών χαρακτηριστικών που μπορεί να μην είναι το Κυπριακό, αλλά είναι το υπόβαθρο στο οποίο μπορούμε να οικοδομήσουμε. Ώστε όταν έρθει η συγκυρία να είμαστε και έτοιμοι να την αρπάξουμε.
